De zeldzame afbeelding van de Heilige Plaatsen, de Wieg van het Christendom en het Leven van Jezus op een antiek bidprentje uit de 18e eeuw-uit de privé-collectie van Dr.Theo Breugelmans

 

Scène uit het leven van Jezus

Gravure gemaakt in gemengde burijn- en etstechniek, ingekleurd met de hand en afgedrukt op perkament.

Van de hand van Johann Gottfried Böck

Beieren, eerste helft 18^e eeuw.

Uit de privé-collectie van Dr.Theo Breugelmans

(die ons toestemming gaf tot publicatie op de Blog)

 

 

 

De antieke bidprentjes treden met ons in dialoog.

 

Hoewel gemaakt van papier of perkament spreken ze tot ons,op een onmiskenbaar duidelijke manier, in eender welke taal.

 

Reeds sinds zes eeuwen geven ze ons de essentiële, fundamentele waarden van het Christendom door, zetten ze aan tot godsvrucht en gebed en verheerlijken ze alzo de goddelijke gave van het geloof en de spiritualiteit van de mens.

 

Op een overweldigende en directe manier worden we door deze afbeeldingen in onze ziel geraakt: door de afgebeelde heilige figuren die ons vertrouwd voorkomen; door het refereren aan reeds bekende oud-christelijke symbolen in kleurgebruik, vormen en zelfs typografie; door de  veelzeggende beeldtaal, die door mensen overal ter wereld, tot welke cultuur ze ook behoren, kan worden begrepen.

 

En terwijl al wat menselijk is het voorwerp uitmaakt van hypotheses, onderworpen is aan de grillen van het menselijk humeur en derhalve tijdelijk en vergankelijk is, blijft de manier waarop op deze afbeeldingen de Geboorte, het Leven, het Lijden, de Dood en de Wederopstanding van de Verlosser en de Heilige Familie, in een ver verleden, door bekwame  maar al lang vergeten kunstenaars werd afgebeeld , ook na 2.000 jaar levendiger en actueler dan ooit.

 

We weten niet veel over de maker van dit authentiek meesterwerk, Johann Gottfried Böck, die het in Augsburg moet hebben vervaardigd in de eerste helft van de 18^e eeuw.

 

Alleen dat hij heel actief was in deze periode in de toenmalige hoofdstad van Beieren en dat hij naast een zeer bekwaam graveur ook miniaturist en uitgever was.

 

Over een periode van wel 20 jaar werkte hij samen met de bekende Beierse graveur, cartograaf, decorbouwer en drukker Friedrich Bernhard Werner en was hij als veduteschilder de auteur van enkele van de in totaal 32 kopergravures uit de zeer succesvolle reeks “Prospettive e Celebrazioni di Residenze e Palazzi della Signoria e della Nobiltà della Città di Firenze” die op initiatief van Werner in 1730 , nadat hij de stad had bezocht en er verliefd op was geworden, werd gemaakt  als een eerbetoon aan groothertog Gian Gastone de’ Medici.

 

J.G. Böck stierf in 1808, in armoede en door iedereen vergeten, als zovele capabele kunstenaars vóór hem.

 

Nu, 207 jaar na zijn dood, spreekt zijn sublieme meesterschap en luister weer tot ons middels deze wondermooie, uiterst elegante en bijna volledige “momentopname” van een serene en vertrouwde episode uit het leven van Jezus en de Heilige Familie.

 

De zuil die slechts gedeeltelijk zichtbaar is op de linkerzijde van de afbeelding roept, hoewel het maar om een welhaast onbeduidend detail gaat, toch onmiddellijk het krachtige beeld op van een Domus, en van het daar altijd al onlosmakelijk mee verbonden aloude concept van de heiligheid van deze Familie.

 

De nog jonge Jezus, die door de stralen van een gouden aureool wordt verlicht, is de centrale figuur die alle aandacht naar zich toetrekt.

 

 

Terwijl hij het woord voert, zegent hij met de rechterhand Johannes de Doper, die het sacrament van het Doopsel verbeeldt, en geknield aan Jezus’ voeten zit in het gezelschap van een lammetje.

 

Rechts van Jezus zit Maria, gekleed in schitterende gewaden die de graveur door het gebruik van snel aangebrachte trekken in zuiver goud nog beter tot hun recht laat komen.

Met haar linkerarm die ze naar voor uitstrekt, lijkt  ze haar zoon op een moederlijke manier te ondersteunen.

 

Rechts van haar staat aan haar voeten een kleine mand gevuld met fruit en bloemen, teken van de Wedergeboorte.

 

Jozef, die achter Jezus staat, overziet het tafereel als een echte patriarch.

 

 

De heilige Anna, de moeder van Maria, werd zittend afgebeeld. Haar hoofd, dat met een virtuoos afgebeelde sluier is bedekt, houdt ze gebogen.

De groene kleur van haar gewaad symboliseert de Hoop, de Liefdadigheid en de Wederopstanding van de Geest.

 

Haar rechterarm heeft ze lichtjes opgetild en met een gracieus gevouwen hand ,toont ze, als in een buiging de als een kostbare armband gedragen Gouden Cirkel, het christelijke symbool van de Eeuwigheid en van de Volmaaktheid van God.

 

 

 

Scène uit het leven van Jezus - detail

 

 

 

Op de achtergrond vinden we een afbeelding die maar uiterst zelden voorkomt op oude bidprentjes als dit, namelijk die van de heuvel in de buurt van de stad Bethlehem die ook vanuit Jeruzalem zichtbaar is, met het Herodion, de versterkte vesting die in opdracht van Koning Herodes werd gebouwd.

 

 

De desolate ligging van dit immense versterkte paleis met zijn robuuste en onneembare torens staat ver van het ingetogen familietafereel en het wazige, welhaast onwerkelijke beeld van dit plompe gebouw vormt een schril contrast met de levendige opgewektheid die de figuren van de 5 Heiligen uitstralen.

 

De achthoekige lijst die hen omringt en beschermt, is sterk symbolisch voor het cijfer acht dat door de christenen altijd al werd vereenzelvigd met het oneindige, maar meer nog met het sacrament van het Doopsel en met het Leven na de dood.

 

En zo stijgt de Familie langzaam ten hemel, omhoog getild  door een triomf van engelen, tussen de wolken de oneindigheid tegemoet, samen met de naam van haar bekwame schepper.

         

Paola Galanzi